Trong năm 2023, ngành thép xuất khẩu sang châu Âu khoảng 3,1 triệu tấn thép, thu về trị giá 2,4 tỷ USD. Tuy nhiên, cơ chế Điều chỉnh Carbon Biên giới [CBAM] do Liên minh châu Âu [EU] triển khai đang đặt ra nhiều thách thức lớn đối với các công ty thép và nhà máy sản xuất thép trong nước.
Tác Động của CBAM lên Xuất Khẩu và Cạnh Tranh Thị Trường
Cơ chế CBAM, với mục tiêu giảm thiểu phát thải khí nhà kính, áp đặt mức thuế carbon với các sản phẩm xuất khẩu từ Việt Nam vào EU. Mặc dù CBAM không ảnh hưởng lớn đến toàn bộ nền kinh tế Việt Nam, nhưng đối với từng ngành hàng cụ thể, đặc biệt là ngành thép, đây là một gánh nặng đáng kể. Tổng thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam [VSA], ông Đinh Quốc Thái, cho biết rằng áp lực từ CBAM có thể khiến giá trị xuất khẩu ngành thép giảm khoảng 4%, đồng thời giảm sản lượng thép xuống 0,8%. Từ đó, các công ty thép đối mặt với nguy cơ giảm khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế, nhất là tại các thị trường khó tính như EU.
Ngành nhôm cũng chịu ảnh hưởng, với giá trị xuất khẩu giảm trên 4% và sản lượng giảm 0,4%. Dù tác động của CBAM đối với ngành xi măng và phân bón ít hơn, nhưng không thể chủ quan vì yêu cầu về kiểm soát phát thải sẽ ngày càng khắt khe hơn trong tương lai.
Thị trường thép trong nước cũng gặp khó khăn, đặc biệt trong bối cảnh ngành bất động sản đang chững lại. Đây là lĩnh vực tiêu thụ thép lớn nhất tại Việt Nam, do đó khi nhu cầu xây dựng suy giảm, ngành thép cũng bị ảnh hưởng. Tuy vậy, theo VSA, dự báo lượng tiêu thụ thép năm 2024 sẽ tăng nhẹ 7% lên 21,7 triệu tấn, trong khi sản lượng có thể đạt gần 29 triệu tấn, tăng 7% so với năm 2023.
Cơ chế CBAM gây nhiều thách thức nhưng mang đến không ít cơ hội cho sản xuất thép
Nhiều chuyên gia nhận định rằng CBAM có thể tạo ra những thách thức lớn, nhưng cũng mở ra cơ hội mới cho các tập đoàn thép tại Việt Nam nếu họ đầu tư vào công nghệ xanh và quy trình sản xuất thân thiện với môi trường. Chuyển đổi xanh không chỉ giúp các nhà máy thép đáp ứng được yêu cầu của thị trường quốc tế mà còn giúp Việt Nam xây dựng một nền kinh tế bền vững, đáp ứng cam kết về giảm phát thải.
Để tận dụng cơ hội và đối phó với thách thức từ CBAM, chính phủ và các cơ quan quản lý nhà nước cần xây dựng một chiến lược toàn diện. Một số giải pháp cần thiết bao gồm:
Xây dựng thị trường carbon trong nước: Thiết lập và vận hành một thị trường carbon giúp các doanh nghiệp bù trừ lượng phát thải, đồng thời thúc đẩy họ thực hiện các biện pháp giảm phát thải.
Tăng cường năng lực kỹ thuật và thể chế: Việc hướng dẫn các công ty thép tuân thủ các quy định CBAM là cần thiết, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp trong nước.
Thúc đẩy năng lượng tái tạo và tiết kiệm năng lượng: Chính phủ cần tạo điều kiện cho ngành thép dần loại bỏ điện than, đồng thời khuyến khích đầu tư vào các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng gió và mặt trời.
Thông qua các giải pháp này, ngành thép Việt Nam có thể dần thích ứng với xu hướng sản xuất thép xanh toàn cầu. Sự hỗ trợ từ chính phủ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện để các công ty thép chuyển đổi công nghệ và quy trình sản xuất thân thiện hơn với môi trường.
Thép xanh không chỉ là một xu hướng mới mà còn là yêu cầu tất yếu để ngành thép Việt Nam đáp ứng các quy định khắt khe từ các thị trường quốc tế, đặc biệt là châu Âu với cơ chế CBAM. Việc đầu tư vào công nghệ và áp dụng các biện pháp bền vững sẽ không chỉ giúp các nhà máy thép và công ty thép Việt Nam tăng cường khả năng cạnh tranh mà còn đóng góp tích cực vào quá trình giảm phát thải khí nhà kính. Với một chiến lược toàn diện từ chính phủ và nỗ lực của các doanh nghiệp, ngành thép Việt Nam hoàn toàn có thể biến những thách thức từ CBAM thành cơ hội để phát triển bền vững và gia tăng vị thế trên thị trường quốc tế.